पर्यावरणाचा बळी देऊन सौदत्ती ऊर्जा प्रकल्पाला मंजुरी

बेळगाव लाईव्ह : बेळगाव जिल्ह्यातील सौदत्ती एकात्मिक नवीकरणीय ऊर्जा आणि साठवणूक प्रकल्प या मेगा ऊर्जा उपक्रमाला पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने पर्यावरणीय मंजुरी दिली आहे. मात्र, या मंजुरीसोबतच गंभीर पर्यावरणीय चिंताही समोर आल्या आहेत. प्रकल्पासाठी ६४ हजारांहून अधिक झाडे तोडली जाणार आहेत. २०१८ मध्ये सुरुवातीला केवळ ५,०८७ झाडे तोडण्याचा अंदाज होता, आता ही संख्या दहा पटीने वाढली आहे.

ग्रीनकोने प्रस्तावित केलेला हा प्रकल्प २ गिगावॉट सौर ऊर्जा, २ गिगावॉट पवन ऊर्जा आणि ९६०० मेगाव्हॉट-तास पंप्ड स्टोरेज सिस्टीम यांचा अनोखा संगम आहे. यामुळे २४ तास नवीकरणीय ऊर्जा पुरवणारा हा भारतातील पहिलाच प्रकल्प ठरणार आहे. १६०० मेगाव्हॉट पंप्ड स्टोरेज घटकात ९६ मीटर उंचीच्या धरणाचा समावेश असेल. हे धरण बेळगावपासून सुमारे ८० किमी अंतरावर, सौदत्ती तालुक्यातील सोमपुरा गावाजवळ, जगवल्ला हल्लाजवळ १.७५ टीएमसी (हजार दशलक्ष घनफूट) जलाशय निर्माण करेल.

या प्रकल्पात जुळे ८१७ मीटर हेड रेस टनेल, २०० मेगाव्हॉट टर्बाइनसाठी पाच ३७५ मीटर पेनस्टॉक टनेल, आणि दोन १०० मेगाव्हॉट टर्बाइनसाठी एक दुभाजित पेनस्टॉकचा समावेश आहे. तसेच, सात रिव्हर्सिबल फ्रान्सिस टर्बाइन असलेले एक सरफेस पॉवरहाऊस आणि रेणुकासागर जलाशयाला जोडणारा २.३९ किमी लांबीचा टेलरेस चॅनेलही यात असेल.

सुरुवातीला कंपनीने भूमिगत पॉवरहाऊसची योजना आखली होती. मात्र, क्षमता १,२६० मेगाव्हॉट वरून १,६०० मेगाव्हॉट पर्यंत वाढवल्याने, ती सरफेस-आधारित सेटअपमध्ये बदलण्यात आली, ज्यामुळे पर्यावरणीय चिंता वाढल्या आहेत. सुधारित योजनेसाठी ७५९.६५ एकर जमिनीची आवश्यकता आहे. यात ३९५.३६ एकर वन जमिनीचा समावेश आहे, ज्यापैकी बहुतेक वरच्या जलाशयात बुडेल.

या सर्व गोष्टी असूनही, ग्रीनकोचा दावा आहे की त्यांनी अतिरिक्त वन जमिनीची मागणी केलेली नाही. केवळ २५० एकरपेक्षा जास्त खाजगी जमिनीच्या वापराचा विस्तार केला आहे. या भागात भारतीय कोल्हे, आशियाई कोल्हे, रानमांजरे, काळवीट आणि चितळ यासह २३ सस्तन प्राण्यांच्या प्रजातींची नोंद झाली आहे. वन अधिकाऱ्यांनी यापूर्वी भारतीय राखाडी लांडग्याची अनुपस्थिती नमूद केली होती, परंतु पर्यावरणवाद्यांचे म्हणणे आहे की पर्यावरणावरील परिणाम कमी करण्याचे उपाय अपुरे आहेत.

तज्ज्ञांनी भरपाईच्या उपायांच्या कमतरतेवर तीव्र टीका केली आहे. एका वरिष्ठ वन अधिकाऱ्याने सांगितले, “जवळच्या रामदुर्ग तालुक्यात अभयारण्ये तयार करण्याचा किंवा गैर-वन जमिनीवर वृक्षारोपण करण्याचा कोणताही प्रस्ताव नाही. जलविद्युत प्रकल्पांमुळे वारंवार होणारे वनसंपदाचे नुकसान पाहता, वनक्षेत्रे पाण्याखाली घेण्याचा पुनर्विचार करण्याची वेळ आली आहे.”

प्रकल्पाचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे ग्रीडमध्ये नवीकरणीय ऊर्जा कार्यक्षमतेने स्थिर करणे आणि वितरित करणे आहे. सर्व घटकांमधून मिळणारी ऊर्जा एकत्रित केली जाईल आणि धारवाड येथील पीजीसीआयएल सबस्टेशनला जोडली जाईल. सौदत्ती एकात्मिक नवीकरणीय ऊर्जा आणि साठवणूक प्रकल्प हा भारताच्या स्वच्छ ऊर्जा महत्त्वाकांक्षेचे प्रतीक असला तरी, तो पायाभूत सुविधांच्या विकासातील आणि पर्यावरणीय टिकाऊपणातील गुंतागुंतीच्या देवाणघेवाणीवर देखील प्रकाश टाकतो.

हा प्रकल्प बेळगाव जिल्हा मुख्यालयापासून यरगट्टीमार्गे सुमारे ८० किमी अंतरावर आहे. प्रकल्पाच्या सर्वात जवळचे गाव सोमपुरा सुमारे ३ किमी अंतरावर आहे, जे सौदत्ती तालुक्यातील तल्लूर ग्रामपंचायती अंतर्गत येते. या प्रकल्पाची साठवण क्षमता ९६०० मेगाव्हॉट-तास प्रस्तावित आहे.