बेळगाव लाईव्ह : बेळगाव जिल्ह्यात मोठ्या प्रमाणात तयार होणाऱ्या शेवयांना आता अधिकृत ‘ब्रँड नेम’ मिळाले आहे. बाहेरच्या राज्यांत आणि परदेशात राहणाऱ्या शेवयाप्रेमींनाही आता या चविष्ट आणि रुचकर शेवयांची चव चाखता येणार आहे.
जिल्हा पंचायतीचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी राहुल शिंदे यांनी ‘बेळगाव संजीवनी शेवया’ या शीर्षकाखाली पॅकेटद्वारे शेवयांची विक्री सुरू करण्याचा अभिनव उपक्रम हाती घेतला आहे. यामुळे शेवया बनवणाऱ्या महिलांमध्ये एक नवी आशा निर्माण झाली असून, त्यांना चांगल्या उत्पन्नाची अपेक्षा आहे.
पूर्वी उत्तर कर्नाटकातील प्रत्येक घरात शेवया तयार केल्या जायच्या, पण आता कोणालाही वेळ नाही. त्यामुळे पैसे देऊन शेवया बनवणाऱ्यांकडून त्या खरेदी करणे सामान्य झाले आहे. अशाप्रकारे तयार होणाऱ्या शेवयांना एक ओळख मिळावी आणि त्यांना उत्कृष्ट बाजारपेठ उपलब्ध व्हावी, या उद्देशाने जिल्हा पंचायतीचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी राहुल शिंदे यांनी ‘बेळगाव संजीवनी शेवया’ या माध्यमातून एका नाविन्यपूर्ण उपक्रमाची सुरुवात केली आहे. हा कार्यक्रम दोन महिन्यांपूर्वी सुरू करण्यात आला.
कौशल्य विकास, उद्योजकता आणि उपजीविका विभागांतर्गत राष्ट्रीय ग्रामीण उपजीविका योजना कर्नाटकात संजीवनी नावाने ओळखली जाते. ही योजना स्वयं-सहाय्यता समूहांमार्फत महिलांना आर्थिक स्वावलंबनाचे जीवन जगण्याचा मार्ग दाखवत आहे. प्रत्येक कुटुंबातील किमान एका महिलेने या योजनेचा लाभ घेऊन स्वयंरोजगार सुरू करावा आणि समाजात स्वावलंबी व्हावे, हा या योजनेचा उद्देश आहे. जिल्हा परिषदेचे संजीवनी युनिट आता महिलांना आधारस्तंभ म्हणून उभे राहिले आहे.
संजीवनी योजनेंतर्गत ग्रामपंचायत स्तरावर महिला स्वयं-सहाय्यता गट तयार झाले असून, या गटातील महिला शेवयांचे उत्पादन करत होत्या. मात्र, त्यांच्या उत्पादनांना योग्य किंमत आणि बाजारपेठेची कमतरता जाणवत होती. जिल्ह्यात सुमारे ४५० ग्रामपंचायतींतील २०४ स्वयं-सहाय्यता समूहातील २ हजार महिला शेवया उत्पादनात गुंतलेल्या आहेत.
संजीवनी प्रकल्पाने त्यांना योग्य मार्गदर्शन देऊन, इच्छुक स्वयं-सहाय्यता समूहांना निवडले. त्यांच्या उत्पादनाला ‘बेळगाव संजीवनी शेवया’ या शीर्षकाखाली ‘ब्राँडिंग’, ‘पॅकेजिंग’ आणि ‘लेबलिंग’ तयार करण्यात आले आहे आणि आता त्या बाजारपेठेत पोहोचत आहेत. बाहेरील राज्यांत व देशांत राहणाऱ्या शेवयाप्रेमी ग्राहकांना त्या सहज उपलब्ध होऊन त्यांना या चविष्ट शेवयांचा आस्वाद घेता येणार आहे. गव्हाच्या रवा शेवयांचा दर अर्धा किलोसाठी ५९ रुपये निश्चित करण्यात आला आहे.
राष्ट्रीय उपजीविका मिशन अंतर्गत संजीवनी स्वयं-सहाय्यता समूहाच्या महिला सदस्यांना आधीच हॉटेल व्यवसायात आणून त्यांच्या स्वावलंबी जीवनासाठी ‘अक्का कॅफे’ सुरू करण्यात आले आहे. त्याचप्रमाणे, बेळगाव सांबरा विमानतळावर ‘अवसर’ नावाचे आणि बेळगावसह जिल्ह्यातील विविध रेल्वे स्थानकांवर ‘वन स्टेशन वन प्रोडक्ट’ नावाचे विक्री केंद्रे सुरू करून महिला स्वयं-सहाय्यता समूहांच्या उत्पादनांसाठी बाजारपेठ उपलब्ध करून दिली आहे. याच धर्तीवर, ‘बेळगाव संजीवनी शेवयां’चे ब्राँडिंग करून त्या बाजारात आणण्याची योजना जिल्हा परिषदेने आखली आहे. २ हजारहून अधिक महिलांना स्वयंरोजगार उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने महिला समूहातील सदस्यांना आवश्यक प्रशिक्षण दिले जात आहे तसेच विविध कंपन्यांशी करार केले जात आहेत. अन्न निरीक्षकांकडून स्वच्छतेच्या बाबतीत विशेष प्रशिक्षण देण्यात आले आहे.
ग्रामपंचायत स्तरावर ग्राम बाजार, तालुका स्तरावर मासिक बाजार, जिल्हा स्तरावर प्रदर्शन आणि विक्री मेळा तसेच विभाग, राज्य आणि आंतरराज्य स्तरांवर होणाऱ्या ‘सरस मेळां’मध्ये शेवयांची विक्री व्यवस्था करण्यात आली आहे. त्याचप्रमाणे, बेळगाव, खानापूर, घटप्रभा, रायबाग आणि उगार रेल्वे स्थानकांवरील ‘वन स्टेशन वन प्रोडक्ट’ स्टॉल्सवर शेवयांच्या विक्रीस परवानगी दिली जात आहे. बेळगाव विमानतळावरील ‘अवसर’ स्टॉलमध्ये, बेळगाव, हुक्केरी, अथणी, खानापूर येथील ‘संजीवनी मार्ट’ स्टोअर्समध्ये, तसेच तालुका पंचायत स्टोअर्स आणि ‘अक्का कॅफे’ सह इतर ठिकाणी विक्रीची संधी उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.
“सुरुवातीला जिल्हा आणि राज्याच्या स्तरावर विक्रीची व्यवस्था केली आहे. सध्या २ हजार महिला यात सहभागी असून, देशभरात विस्तार करण्यासाठी आणखी महिलांना समाविष्ट केले जाईल. तसेच, केवळ उन्हाळ्यातच नव्हे, तर वर्षभर शेवयांचे उत्पादन व्हावे, यासाठी शेवया सुकवण्यासाठी हीटर यंत्रे देण्याची योजना आम्ही आखली आहे. ग्रामीण महिलांना आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी बनवणे, हा सरकारचा प्रमुख उद्देश आहे,” असे सीईओ यांनी स्पष्ट केले.
शेवया उत्पादक महिलांनी या उपक्रमाबद्दल समाधान व्यक्त केले असून जवळपास १० ते १५ वर्षांपासून शेवया बनवणाऱ्या या महिलांच्या मते, पूर्वी पॅकिंग योग्य नव्हते आणि त्यामुळे उत्पादनाला बाजारात चांगली किंमत मिळत नव्हती. मात्र, ‘बेळगाव संजीवनी शेवया’ या ब्रँडमुळे त्यांच्या उत्पादनाला नवी ओळख आणि दुप्पट दर मिळू लागला आहे. “आता आकर्षक पॅकेटमुळे ग्राहक आवडीने खरेदी करत आहेत आणि आम्हाला चांगल्या उत्पन्नाची अपेक्षा आहे,” अशी प्रतिक्रिया त्यांनी व्यक्त केली. तसेच, जिल्हा पंचायतीच्या मदतीने त्यांना शेवयांची गुणवत्ता आणि स्वच्छता राखण्याबाबत आवश्यक प्रशिक्षण मिळाल्याचेही त्यांनी आवर्जून सांगितले.
कर्ज सुविधेत जिल्हा परिषदेची मदत: प्रत्येक पंचायतीतील संजीवनी महिला महासंघाला कमी व्याजदरात स्वयंरोजगार सुरू करण्यासाठी यंत्रांची खरेदी व कच्च्या मालाच्या खरेदीसाठी कर्ज दिले जात आहे. राष्ट्रीयीकृत बँकांकडूनही प्रत्येक समूहाला त्यांच्या व्यवसायानुसार ३ लाख ते २० लाख रुपयांपर्यंत कर्ज मिळवून दिले जात आहे. पीएमएफएमई योजनेअंतर्गत ५०% सबसिडीचा लाभ घेण्यासाठी, तसेच व्यवसाय सुरू करण्यासाठी स्थानिक ग्रामपंचायत आणि उद्योग विभागाकडून परवाने मिळवून देण्यासाठी जिल्हा परिषद मदत करत आहे, असे अधिकाऱ्यांनी सांगितले आहे.