मागचा लाॅक डाऊन आपण कसे कपडे धुतो, भांडी घासतो, चारी ठाव वेगेवेगळे पदार्थ करतो आणि फेसबुकवर लाईव्ह येतो हे दाखवण्यात गेला आहे. सध्या यावर भागणार तर नाहीच पण आपल्याला स्वतःला कुठल्याही प्रसंगासाठी तयार ठेवावं लागणार आहे. आपण सगळेच अस्थिर वातावरणातून जात आहोत. घरच्या घर कोविड पॉझिटिव्ह निघतंय, एखाद्या-दुसऱ्या व्यक्तीसाठी हॉस्पिटल शोधावं लागतंय, बेड मिळत नाहीय, औषधे कमी पडतायत अशा नाना अडचणी समोर उभ्या ठाकतात आणि गांगरून जायला होतं. या सगळ्यात एका गोष्टीसाठी फार धावपळ होते आणि गोंधळून जायला होतं ते म्हणजे कागदपत्र आणि बँकेचे व्यवहार.
बऱ्याच वेळा बायकांना आर्थिक व्यवहार माहिती नसतात किंवा अर्धवट माहिती असते पण कंट्रोल नवऱ्याकडे असतो. बऱ्याच ठिकाणी बायकोला इच्छा असते पण नवरेच ‘तू कशाला, मी बघतोय सगळं’, ‘तुला काही कळणार नाही’ असे शिक्के मारून स्वतःकडे कंट्रोल ठेवतात आणि बायकाही ऐकून घेतात. असेच, नवऱ्यांच्या बाबतीत सांगायचे तर घरातले बेसिक सामान आणणे, मदतनिसांना मॅनेज करणे आणि एकूणच किचन मॅनेजमेंटच्या बाबतीत अनभिज्ञता /आळशीपणा असू शकतो. पण सद्य परिस्थितीत दोघानाही रिव्हर्स रोल जमायला हवा आणि ‘कमी तिथे आम्ही’ अशी भूमिका घेऊन जबाबदारी खंबीरपणे पेलता यायलाच हवी; हे खरे. त्यादृष्टीने आधीच खालीलप्रमाणे तयारी करून ठेवावी.
१. नवरा-बायको दोघांनीही आपसात ठरवून मोबाईल बँकिंग पिन, नेट बँकिंग पिन/ पासवर्ड, एकमेकांच्या फोनला फिंगर प्रिंट ऍक्सेस या गोष्टी शेयर कराव्यात. जेणेकरून हॉस्पिटल किंवा टेस्ट्स, बाकी खर्च करणे दुसऱ्याला सोपे जाईल. इथे प्रायव्हसी हा इतर वेळी अतिजास्त अधोरेखित केलेला मुद्दा आणू नये, फिंगर प्रिंट रजिस्टर केले म्हणजे लगेच एकमेकांचे फोन चेक करून पाळतच ठेवली जाणार असा अर्थ होत नाही. ह्याला क्रायसिस मॅनेजमेंटसाठीची पूर्वतयारी म्हणतात.
२. हॉस्पिटलमध्ये भरती करायची वेळ आल्यास आणि मोठी रकम उभारायची वेळ आल्यास कुठले फिक्स्ड डिपॉझिट मोडावे, कुठले सेविंग्स खाते प्रामुख्याने वापरावे याबाबत एकमत करून घ्यावे. जे खाते ठरले असेल त्याचे २ ते ३ चेक्स आधीच सही करून ठेवावे. तसेच म्युच्यअल फंड मोडावा लागला / शेयर्स विकावे लागले तर कुठले, काय हे आपल्या सल्लागाराशी बोलून त्याचे लेटेस्ट स्टेटमेंट काढून ठेवावे, डिलिव्हरी स्लिप्स सही करून ठेवाव्यात. यावरून नंतर वाद झालेले बघितले आहेत. ऍडमिट असलेल्या व्यक्तीसाठी जी व्यक्ती स्वतःची तब्येत, इतरांचे स्वास्थ्य सांभाळून धावपळ करणार आहे, तिचा विचार इथे होणे अभिप्रेत आहे.
३. एका फाईलमध्ये सगळ्या कुटुंबियांचे आधारकार्ड, पॅन कार्ड, फोटो, चालू असलेली औषधे लिहिलेला कागद, नुकत्याच केलेल्या टेस्ट्स असतील तर त्याचे स्कॅन / रिपोर्ट्स, साधारण हिस्ट्री, फॅमिली डॉक्टर, स्पेशालिस्ट यांचे कॉन्टॅक्ट नंबर, मेडिक्लेम पॉलिसीज हे लिहून/ लावून ठेवावे.
४. एका एक्सेल फाईलमध्ये आवश्यक बिले – प्रॉपर्टी टॅक्स, वीजबिल, फोनबिल, गॅस नोंदणी, घराचे हफ्ते, भाजी/किराणा/लॉंड्री, मेडिकल, पेपर, दूध, सुतार, प्लम्बर, इतर मशीन रिपेअर, ओटीटी सब्स्क्रिप्शन, वगैरे साठीचे कॉन्टॅक्ट लिस्ट करून ती फाईल दोघांनाही मिळेल अशा ठिकाणी ठेवावी किंवा सरळ प्रिंट काढून वरच्या फाईलमध्ये लावावी.
५. सगळ्यात महत्त्वाचे म्हणजे जिथे जॉईंट अकॉउंट नाही, तिथे जॉईंट करून घ्यावे किंवा किमानपक्षी नॉमिनेशन तरी करावे. आजकाल सगळे व्यवहार डिजिटल असतात त्यामुळे चेकबुक, (असल्यास) पासबुक कुठे ठेवले आहे ऐनवेळी आठवत नाही. नेमकं बँकेचे पोर्टल डाउन असते. त्यामुळे, क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड, नेट बँकिंग बरोबरच, चेकबुक, पासबुक वगैरे गोष्टींची माहिती असणे आवश्यक आहे.
६. घरातल्या टीनएजर मुलांशी सुद्धा काही प्रमाणात आर्थिक बाबी माहिती असणे, हॉस्पिटलला जावे लागल्यास त्याला/तिला घरी काय बघावे लागेल याबाबत चर्चा करावी. मुले अतिशय उत्तमरीत्या जबाबदारी सांभाळतात, त्यांच्यावर विश्वास दाखवावा. अगदी १०-११ वर्षाच्या मुलाला सुद्धा घरात अशी परिस्थिती आहे तर आज आपण कपडे घडी करू, भांडी लावू आणि कामाला हातभार लावू हे कळते आणि जमते, त्यात गैर काहीच नाही, मुले जितकी स्वयंपूर्ण , स्वावलंबी असतील तितकी कठीण प्रसंगात पटकन उभी राहतील आणि निर्णयक्षम होतात.
७. आवश्यकता भासत असेल तर ‘विल’ करणे हा दुर्लक्षित राहिलेला मुद्दा आता प्रायॉरिटीवर आणायला हरकत नाही, त्या दृष्टीने सगळ्या नोंदी एके ठिकाणी राहतात आणि त्यांचे वाटप आधीच क्लिअर राहते. माझे आहे ते सगळे तुझेच आहे हा रोमँटिक (??) सेन्स बाजूला ठेवून याचा अतिशय ऑब्जेक्टिव्हली विचार करावा. आपण गेल्यावर पुढच्याला निदान कागदपत्रांचा कमीत कमी त्रास व्हावा ही प्राथमिकता आता प्रत्येकाने जपलीच पाहिजे.
८. पूर्ण कुटुंब पॉझिटिव्ह झाल्यास डबे कुठे लावायचे, कुठल्या खोलीत कुणी आयसोलेट व्हायचे, भांडी-कपडे वगैरे कामांची वाटणी कशी असावी याचा एक ढोबळ प्लॅन असावा. दोन्ही वेळा वेगळे जेवण लागते, सकाळचे संध्याकाळी नको, अमुकच भाजी तमुकच प्रकाराने लागते हे करायला कोरोना काळात आपण ‘ग्रेट इंडियन किचन’ नाही, हे लक्षात ठेवायचे आहे.
९. ही अतिशयोक्ती वाटेल, परंतु अजूनही काही लोकांना डिजिटल व्यवहार सुरक्षित वाटत नाहीत आणि त्यामुळे बव्हंशी फिजिकल व्यवहारांवर भर दिला जातो. आता बाहेर कमीत कमी पडायचे आहे, जीव वाचवायचा आहे तर डिजिटल साक्षरता फार फार महत्वाची आहे. गुगल पे/ पेटीएम/ भीम यु पी आय वापरता येणे, ऑनलाइन फंड ट्रान्स्फर जमणे, बिले ऑनलाईन भरता येणे, कॅब बुकिंग, फूड किंवा पार्सल डिलिव्हरी ऍप्स , ग्रोसरी ऍप्स हे सगळे नीट जमणे अत्यावश्यक झाले आहे.त्यादृष्टीने स्वतःला अपडेट ठेवलेच पाहिजे.
१०. हे सगळे आधी बोलून, चर्चा करून ठरले असेल तरी आयत्यावेळी काही घोळ, गडबड, उशीर होणार आहेच. हे गृहीत धरून चालायचे आहे. आपण माणूस आहोत आणि आपल्याला सगळे सदासर्वदा आलेच पाहिजे असे नाही. परंतु आपण आधी तयारी केलेली असेल तर आपण स्वतःला आणि जवळच्या व्यक्तींना यातून निभावून नेणार आहोत, हा आत्मविश्वास नक्की येतो. काळजी घ्या आणि सुरक्षित राहा!
