बेळगाव लाईव्ह : गेल्या काही आठवड्यांत खानापूर तालुक्यात हत्तींच्या हालचालीत लक्षणीय वाढ झाली आहे. दांडेली जंगलातून अनेक कळप विविध मार्गांनी लोंढा–नागरगाळी वनपट्ट्यात प्रवेश करत असून, शेती क्षेत्र व वस्ती भागातून हे कळप जात असल्याने मानवी–हत्ती संघर्ष रोखण्यासाठी वनविभाग अधिक सतर्क झाला आहे.
गेल्या महिन्यात लोंढा व नागरगाळी भागात अनेक कळपांचे दर्शन झाले. सध्या तीन कळप गुंजी व हेम्मडगा परिसरात सक्रिय आहेत. एका कळपातील नेतृत्व करणारी मादी हत्ती हरविल्यानंतर उर्वरित पाच हत्ती गुंजी व तिबोळी भागात विखुरले गेले, ज्यामुळे चिंता वाढली आहे. अशा विखुरलेल्या कळपांचे वर्तन अनिश्चित असते व ते आक्रमक होण्याची शक्यता अधिक असल्याचे अधिकाऱ्यांनी सांगितले.
“हत्ती पाहताच त्यांना हुसकावू नका”
बेळगाव लाईव्हशी बोलताना नागरगाळीचे सहाय्यक वनसंरक्षक शिवानंद माडगुंड यांनी शेतकरी व नागरिकांना हत्तींचा पाठलाग न करण्याचे, तसेच त्यांना चिथावू नये, असे आवाहन केले. कुठेही कळप किंवा एकटा हत्ती दिसताच तत्काळ वनविभागाला कळवावे, जेणेकरून प्रशिक्षित पथक सुरक्षितपणे परिस्थिती हाताळू शकेल, असे त्यांनी सांगितले.
या हंगामात हत्तींची संख्या अधिक
पिकांची कापणी सुरू असताना दांडेलीहून नागरगाळी–लोंढा या भागात हत्तींची पारंपारिक हालचाल असते. मात्र यंदा ही संख्या अपेक्षेपेक्षा जास्त आहे. यापैकी दोन कळपांना दांडेलीच्या दिशेने वळविण्यात यश आले असून, तीन कळप सध्या लोंढा विभागात आहेत.
यापैकी दोन कळप गुंजी भागात गेल्या आठवडाभरापासून थांबले असून त्यांनी भातशेतीचे नुकसान केले आहे. बाधित शेतकऱ्यांना तातडीने नुकसानभरपाई देण्याचे आश्वासन अधिकाऱ्यांनी दिले आहे.
फटाके किंवा स्फोटक पदार्थ वापरणे धोकादायक
हत्ती हुसकावण्यासाठी फटाके किंवा स्फोटके वापरणे अत्यंत धोकादायक असल्याचे वनाधिकार्यांनी पुन्हा स्पष्ट केले. अशा अचानक झालेल्या आवाजामुळे कळप अधिक घाबरतो, विखुरतो आणि मानवी–हत्ती संघर्षाची शक्यता वाढते. एका कळपातील मादी हत्ती हरविल्याने परिस्थिती आधीच नाजूक आहे.
वनकर्मचारी गेल्या काही दिवसांपासून त्या हरविलेल्या मादीचा मागोवा घेत आहेत, जेणेकरून तिला पुन्हा कळपाशी मिळवता येईल. कळपाला सुरक्षित मार्गाने परत जंगलात घेऊन जाण्यास नेतृत्व करणाऱ्या मादी हत्तीची भूमिका महत्त्वाची असते.
जनतेचे सहकार्य आवश्यक
माडगुंड यांनी शेतकरी, पर्यावरणप्रेमी आणि वन्यजीव प्रेमींनी पूर्ण सहकार्य करावे, असे आवाहन केले. गेल्या आठवडाभरात हत्तींची हालचाल असलेल्या गावांमध्ये जनजागृती मोहीम राबवण्यात आली आहे. व्हिडिओ, प्रात्यक्षिके यांच्या माध्यमातून नागरिकांना सुरक्षित पद्धतीने वागण्याच्या सूचना दिल्या जात आहेत.
नागरगाळी, भीमगड, गोलीहळ्ळी व आसपासच्या भागात या हंगामात हत्तींची हालचाल सामान्य असल्याचे त्यांनी सांगितले. भात व ऊस शेतीमुळे हे कळप येथे आकर्षित होतात. पुढील दोन–तीन आठवड्यांत कळप पुन्हा दांडेलीच्या जंगलांकडे परततील, असा अंदाज आहे.
प्रतिबंधक उपाययोजना सुरू
हत्तींचे कळप दांडेलीच्या दिशेने वळविण्यावर वनकर्मचारी काम करत आहेत. जनजागृतीसोबतच शेतजमिनीभोवती सौर कुंपण उभारण्याचे काम सुरू आहे. हत्ती मार्ग (कॉरिडॉर) मोकळे ठेवण्यावर भर देण्यात आला आहे. बस्तवाड, बालगुंड, गोलीहळ्ळी, मोस्क्यानट्टी, सुलेगळी व आसपासच्या गावांत हत्तीप्रतिबंधक खंदक व कुंपणाचे काम सुरू आहे.
वनविभाग सतत निरीक्षण ठेवून आहे आणि नागरिकांनी हत्तींची हालचाल दिसताच तात्काळ माहिती देण्याची विनंती केली आहे, जेणेकरून मानव आणि वन्यजीव दोघांचेही संरक्षण होईल.